Hollandstellung, Moerkerke, Mo M 04

Intern Bunkernummer

Mo M 04

Lokatie

Moerkerke

Toegankelijkheid

Bunker volledig op privé. Vrij maar intern omgebouwd tot een sauna

Aantal kamers

1 geknikt toegangssas en 1 kamer voor de signaallamp

Type bunker

bunker voor signaallamp

Routebeschrijving om deze bunker te vinden:

De bunker is te vinden in de tuin van de woning op de hoek van de Hoornstraat en het Sint Lievenspad.
Respecteer de privacy aub gezien de bunker niet te bereiken is zonder toelating van de bewoners.

Oude Bunkerkaarten en nummeringen van toepassing voor deze bunker

Omdat er van de structuren van de Hollandstellung niet echt een eenduidige nummering bestaat, is het natuurlijk vervelend dat deze die er mogelijks al van bestaan op de duur allen door elkaar worden gebruikt en we op de duur het bos door de bomen van nummeringen niet meer zien staan. Dit zijn alvast de nummeringen die ik ken van deze bunkers:

Kaart: de Hollandstellung - Detail zone Lapscheure zuidelijk Damse Vaart tot Middelburg dubbelkanaal afkomstig uit Belgische prospectie in 1919.

Deze structuur is meest linkse structuur van 3 structuren getekend noordelijk van de Hoornstraat. Hij is aangeduid met een cijfertje "6". Meer westelijk zie je de verdwenen grote manschappenbunker voor 100 man Mo M 06 (nr 9). Deze structuur is 1 van 3 structuren van een klassieke cluster op de achterlijn die eveneens net zoals ter hoogte van de Preekboomstraat nog volledig aanwezig is. Deze bunker Mo M 04 (nr 6) is de bunker voor het plaatsen van een signaallamp. Iets noordoostelijk hiervan ligt een kleine telefoniebunker Mo M 03, ingebouwd in een woning (nr7). De bijhorende commandobunker ligt hier noordoostelijk van in een kleine weide, Mo M 02 (nr 8).

Meer zuidoostelijk ligt dan de voorlijn van Stutzpunkt Friedrich, een eveneens verdwenen manschappen - mitrailleurbunker Mo M 01 (nr 4). Kort daarbij lag nog iets noordoostelijker langs de Hoornstraat een bunkertje Mb M 03 die ondertussen blijkbaar in 2022 na het opheffen van zijn bescherming voor het zoveelste bouwproject werd gesloopt...

(Kaart: Collectie Alain Van Geeteruyen)

Huidig kadastraal perceelnummer waar de bunker bijhoort en werd gebouwd:

Gemeente Lapscheure, Sectie B, kadastraal perceel 792f (gedeeltelijk) - de bunker heeft nooit een apart kadasternummer gehad.

Kadasterschets detail en luchtfoto.

Gezien we hier in een totaal verkaveld gedeelte van Moerkerke zitten, krijg je natuurlijk een kluwen van kleinere percelen. het hier besproken perceel B792f is onderaan links te zien. De woning is aangeduid op het kadaster als een wit object. De bunker die er juist noordelijk zo goed als tegen staat, is niet aangeduid als bestaand object.

Meer details over de originele eigenaars en de aktes behorende bij deze bunker:

De originele eigenaars van locaties waar Duitse bunkers werden gebouwd, werden niet zoals bij de bouw van Belgische bunkers in het interbellum onteigend. Zij hadden gewoon pech en de Duitse bezetter eigende zich de grond toe en bouwde er op wat hij er wilde opzetten. Men had daar als burger weinig over te klagen en kreeg dus op die manier een In veel gevallen giftig Duits cadeau.
Na de oorlog werden deze bunkers dan ook automatisch opnieuw eigendom van wie er origineel eigenaar van was voor de opeising gezien zij daar nooit voor onteigend waren.
Zeer zelden zijn daar na de oorlog van Belgische kant schadevergoedingen voor betaald omdat de aanwezigheid van de structuren soms wel meer dan storend was voor de originele eigenaars of omdat de structuren interessant waren om over te nemen als Belgische bunkers naar de toekomst toe (is zelden gebeurd voor alle duidelijkheid)
Het stond de eigenaar dan ook, zeker in de beginperiode na WOI, vrij daar mee te doen wat hij wou, al was afbreken zelden een optie omdat daar zeker op die momenten de middelen niet toe bestonden.
Deze bunker zal heden eigendom zijn en behoren bij de woning waarvan hij in de tuin staat.

Luchtfoto 1971 www.geopunt.be

Oude luchtfoto uit 1971 van de zone waar deze bunkers stonden. Op deze luchtfoto van 1971 staan de 3 bunkers allen duidelijk nog zichtbaar op. Mo M 04 staat toen al achter de woning op de hoek van Hoornstraat en Sint Lievenspad. De bunker Mo M 03 is in de Houtincwerve nog niet overbouwd met een woning. De bunker Mo M 02 staat duidelijk zichtbaar qua vorm achteraan in het weiland aansluitend op dezelfde weg.

Luchtfoto 2000 - 2003 www.geopunt.be

Je ziet vooral geleidelijk de bebouwing hier nog toenemen. Grootste verschil is dat ondertussen de bunker Mo M 03 overbouwd is met een woning (vrij centraal op de foto noordelijk van een open tuin langs de Houtincwerve).

Actuele luchtfoto Google Earth anno 2025

Nogmaals een vrij identieke situatie. Deze bunker is er alvast juist op aangeduid..

Localisatie van de bunker op de bunkerlinie:

De bunker vormde samen met Mo M 03 en Mo M 02 een klassieke cluster van bunkers op de achterlijn.
De bunker voor een schijnwerper was altijd een aparte structuur zoals ook hier met Mo M 04.
De combinatie bestond uit een commandobunker Mo M 02 waarbij soms de telefoniecentrale apart bestond zoals hier (bunker Mo M 03). In andere gevallen werd deze telefooncentrale direct mee inbegrepen in de commandobunker zoals bij de bunker KH M 01 op Knokke op de Hazegrasstraat).

Functie van de bunker op de linie (link met eventueel andere structuren)

Het betreft een signaallampbunker. Dit was een type van bunker die courant werd gebouwd in de directe nabijheid van commandobunkers om op die manier soms moeilijk te bereiken andere bunkers in de directe omgeving te kunnen berichten via lichtsignalen. Deze gebruikten dan onderling een soort van morsecode met lichtsignalen.
Deze cluster op de achterlijn ligt eigenlijk vrij kortbij de ook hier aanwezige voorlijn en wordt bestempeld als Stutzpunkt Friedrich. De eigenlijke voorlijn wordt in dit geval bijna doorsneden door de expressweg.
In het kader van de werken aan deze weg werd rond 2015 de bunker Mo M 01 samen met de villa waar hij zat ingebouwd gesloopt.
Ook de kleine observatiepost Mb M 03, reeds op Middelburg, blijkt ondertussen in 2022 zeer respectloos voor de zoveelste verkaveling gesloopt. Deze lag reeds oostelijk van de expressweg.

Structuur van het bunkertje:

Dit type van structuren is ondanks zijn uitwendig vaak vrij grote uiterlijk, aan de binnenzijde vrij klein.
De binnenruimte was door de band amper 2.5 x 2.5 meter groot.
Daarnaast hadden deze structuren steeds een geknikt toegangssas.

Bouwplannen horende bij deze bunker

Grondplan

Dit is het grondplan van dergelijk type bunker zoals terug te vinden in de archieven van het koninklijk legerarchief. Allicht is het gebaseerd op deze bunker en kloppen ook de aangeduide nissen voor de signaallampen. Helaas vallen ze door de aanbouw van een stal op de rechter kant en de sterke overgroei met klimop amper vast te stellen. De schets werd gedraaid zodat hij allicht ook vrij goed klopt met hoe hij achter de woning is gebouwd en georiënteerd..

(Schets: bijgewerkte Replica)

Omschrijving van het bunkertje:

Het is alvast een bunker deel uitmakend van het gedeelte van de linie opgetrokken door het Duitse Marinekorps. Voor meer details over de specifiek daarbij toegepaste bouwprincipes, zie deze link.
Dit impliceert in elk geval dat hij volledig als een monoliet ter plaatste gestorte gewapende betonnen structuur is opgetrokken.
De bunker heeft een geknikt toegangssas en wordt betreden via een aantal traptreden. In dit geval zijn dit er allicht 3.
Het geknikte toegangssas komt uit in een enkele kamer met origineel nogal wat afgronde binnenwanden waar de nissen uitkomen voor het plaatsen de signaallampen. Helaas kan men hiervan intern nu niets meer zien door een ingebouwde sauna in de bunker.
Onderstaande locaties van de schijnwerpernissen zijn op de verondestelling dat het plannetje klopt.
Als je binnenkomt in de kamer zou er 1 nis links in de achterhoek (in de hoek zelf) moeten zitten..
Iets daarvan verwijderd, meer zuidelijk, zit normaal nog een nis in de wand op dat moment voor u.
Rechts achteraan zit nog 1 nis verstoken achter het uitstekende toegangssas. Deze kan ook buiten nog vastgesteld worden tussen de aanwezig klimop.
Mogelijks is er ook nog een nis meer zuidoostelijk gericht (verondersteld, het zou logisch zijn).
Ter hoogte van waar de nissen in de wanden zitten aan de binnenzijde, zitten normaal nog haken voor het plaatsen van een signaallamp. Het is totaal onduidelijk of deze bewaar gebleven zijn.
Onderaan tegen de vloer zitten waar de signaallampen dienen geplaatst te worden vrij grote uitsparingen in de wand waarvan de functie ontbreekt. Mogelijks zijn dit ook dynamiteergaten in de bunker.
Aan de binnenzijde was de bunker zo goed als zeker origineel ook aangekleed met houten planken als wandbekleding.
Aan de buitenzijde zal de bunker kleine houten blokjes in het beton ingewerkt zitten hebben maar deze vallen heden niet vast te stellen. Dit wijst er op dat hij allicht toch ook aan de buitenzijde bekleed was met een houten skelet en allicht het uitzicht van bv een stal.

Waar keken de verschillende gaten voor de signaallampen op uit:

De centrale witte stip is deze signaallampbunker op de achterlijn van Stutzpunkt Friedrich. Probleem in deze is dat de bunker volledig onder de klimop zit en van binnenuit de gaten niet meer te prospecteren zijn. Er is 1 opening nog verder achteruit gericht, mogeljiks naar nog meer achteruit gelegen artillereistellingen op de voorlijn tegen de Belgisch-Nederlandse grens gericht. Er zit zo goed als zeker een schijnwerpergat in de noordoostelijke hoek dat uitkijkt naar de manschappen-mitrailleurbunker langs de Warande Mb M 02. Het schijnwerpergat meer centraal de rechter wand kijkt allicht uit op de kleine verdwenen observatiebunker Mb M 03. Er zit mogelijks een nog meer in zuidoostelijke hoek gericht observatiegat in de richting van de eveneens verdwenen manschappen-mitrailleurbunker Mo M 01 op de Tramstraat.

Actuele toestand van deze bunker:

De structuur verkeert nog in een vrij goede staat en is voorlopig nog bezoekbaar intern maar helaas zie je daar nog weinig van de originele toestand omdat hij intern is omgebouwd tot een sauna.
Aan de buitenzijde is het zeer moeilijk hem degelijk te prospecteren gezien hij aan de rechter kant aangebouwd zit met een bijgebouw en voor de rest zo goed als volledig omgeven zit met klimop.

Draagt de bunker nog sporen van strijd:

Voorlopig zeer moeilijk te prospecteren door de totale overgroei met klimop.

Anekdotes, leuke weetjes en verhalen direct koppelbaar aan dit bunkertje:

De bunker is intern omgebouwd naar een sauna.

Foto's van deze bunker

Eigen prospecties in 2016

Zicht op de woning langs de Hoornstraat op de hoek met de het Sint Lievenspad waarachter de bunker terug te vinden is.

Het Sint Lievenspad.

De bunker verstopt achter de omheining, totaal overwoekerd met klimop.

Gelijkaardige terugblik vanaf Sint Lievenspad.

Gelijkaardig zicht vanuit de tuin. We kijken hier op het achteruitstekend toegangssas (rechts). Hiervoor, iets meer naar binnen stekend (naar links), zit nog een schijnwerperopening richting achterlijn.

Detail van de binnenhoek rechts op vorige foto met een naar de achterlijn kijkend schijnwerpergat.

Detail onder de klimop van dit schijnwerpergat.

Globaal detail van de zijkant richting Sint Lievenspad.

De zijkant tussen woning en bunker. Hier zit vooraan links de toegang tot de bunker. Mogelijks (onzeker) steekt nog een schijnwerpergat meer achteraan naar de hoek toe.